Восеньскае падарожжа краяведаў

Наш Ваенна-гістарычны музей імя Удовікава пастаянна праводзіць экспедыцыі па вывучэнню роднага краю і збору экспанатаў для папаўнення фондаў.

На гэты раз разам з краяведам Алегем Ясковічам мы вырашылі пабываць у самых аддаленых населеных пунктах раёна – вёсках Ражок, Новая Цемра, Буды, Бабкі і Лавы.

Прыблізна апоўдні мы нарэшце пачалі рухацца ў накірунку Антопаля.

Хутка мінулі Нагор’е, Пярковічы, не заўважылі як апынуліся ў вёсцы Малінаўка. Там зрабілі першыя два прыпынкі.

Справа ў тым, што гэтая вёсачка былая Калонія Корсунь. Да 1939 г. тут пражываў пан Маліноўскі. Застаўся да нашага часу парк, ды адзін дом з панскага двара. Гэта вёска праз некалькі год знікне. Тут пражывае ўсяго некалькі чалавек. Некалькі год таму ля дарогі за вёскай я знайшоў вялізны валун з надпісам, што тут у 1869 г. пахаваны паляк. Па расказу мясцовага гісторыка, гэта быў апошні паўстанец, якога застрэлілі казакі падчас зачысткі. Раней камень стаяў на магіле ў дзесяці метрах ад дарогі, але каб не перашкаджаў, яго сцягнулі трактарам ў роў. Там, у карчах, ён зараз і ляжыць.

У хуткім часе мы былі ўжо ля вёскі Корсунь. Агледзелі помнік землякам, загінуўшым у час ВАВ ды польскіх часоў, геадэзічны рэпер. На ўскрайку вёскі зрабілі прыпынак каб аглядзець могілкі Першай Сусветнай вайны. Усё добра, але траву ніхто не пакасіў, а згнілы крыж прычапілі да куска дрэва. Пахаванне без крыжа – гэта не пахаванне. За польскім часам тут па расказах старых людзей быў мемарыял. Падчас святаў ля бетоннай стэлы запальвалі нават агонь і клалі кветкі. Але ў савецкія часы ўсё гэта знікла і ад могілак засталася толькі абвалованая мясціна, парослая хмызняком.

Неўзабаве мы апынуліся на могілках вёскі Вулька Антопальская. Там павінна быць закінутае пахаванне двух партызан. Агледзеўшы могілкі, мы знайшлі некалькі цікавых камянёў з выявамі крыжоў, а партызанскае пахаванне, на жаль, не знайшлі.

Наступны прыпынак зрабілі ў Антопалі. Сфатаграфавалі мясцовую Уваскрасенскую царкву з мемарыяльнай калонай ды помнік з бусламі, што на брацкай магіле. Ля царквы ўражвае бетонны куб на пахаванні савецкіх танкістаў і загінуўшых актывістаў.

Пасля наведвання мясцовай крамы паехалі шукаць жыдоўскія могілкі, што кальсьці былі на поўнач ад Антопаля, у лесе. Паблукаўшы па карчах, знайшлі некалькі камянёў. Мабыць, гэта і ёсць тыя зніклыя могілкі. Сфатаграфаваўшы камяні, паехалі ў Зёлава.

Вёска Зёлава мае вельмі старую і самабытную гісторыю. Найперш тут была адна з самых дзівосных па архітэктуры Троіцкая царква. Каля дзесяці год таму здарылася бяда і царква згарэла. Засталася толькі старая званіца. Жыхары на папялішчы пабудавалі новую царкву, але яна архітэктурнай каштоўнасці ўжо не мае.

У Зёлаве напрыканцы верасня 1939 г. адбылася трагедыя. Чырвонаармейцы пры зачыстцы тэрыторыі знайшлі ў маёнтку польскага адстаўнога генерала Салагуба-Давойну і антопальскага войта Юзафа Кухарскага. Без аніякіх тлумачэнняў і абвінавачванняў вывелі ў сад і расстралялі, а маёмасць разрабавалі. Перад вайной у маёнтку знаходзіўся дзіцячы прыют. Што стала з дзецьмі ў час вайны, ніхто з мясцовых жыхароў не ведае. Эвакуіраваць дзяцей не змаглі, бо не было транспарту, ды і немцы прыйшлі ў Антопаль на трэці дзень вайны. Думаю, што мясцовым краязнаўцам патрэбна высветліць да канца лёс выхаванцаў Зёлаўскага прыюта і выхавацеляў. Сам маёнтак быў спалены партызанамі ў 1943 г. Ад былой велічы захавалася толькі ліпавая алея, некалькі хлявоў і склеп.

Наступны прыпынак быў зроблены ў вёсцы Дзеткавічы. Упрыгожвае вёску Пакроўская царква, якая была пабудавана у 1740 г. Яна вельмі прыгожа ўпісваецца ў сельскі пейзаж.

Ля царквы стаіць помнік. На помніку надпіс, што мясцовы жыхар – амерыканец па прозвішчу Ліс загінуў у 1917 г. на французскім фронце ва ўзросце 22 гадоў.

У вёсцы Буды нам пашчасціла сустрэць былога партызана атрада імя Кірава Міхася Новіка. Ён быў крыху на падпітку і рассказаў, па яго словах, “усю праўду пра партызан” і тое, як сяляне ваявалі з фашыстамі.

Сабраўшы колькі экспанатаў у вёсцы Бабкі, мы паехалі ў лясную вёску Лавы. Аказалася, што вёска дажывае свой век. Тут засталіся два жыхары: Дзмітрый Логвінавіч Карповіч (1926 г.н.) ды Васіль Восіпавіч Карповіч (1956 г.н.). Адно задавальненне было паназіраць за іх руплівым жыццём у лесе. А Васіль Восіпавіч заявіў, што лепшага жыцця, чым у Лавах, няма нідзе. Тут, па яго словах, сапраўдны рай. Дык вось – мы пабывалі ў раі.

Сабраўшы экспанаты, паехалі яшчэ на Новую Цемру ды Ражок. Там таксама насельніцтва зусім мала і праз некалькі год вёскі застануцца без людзей.

Вось такую цікавую экспедыцыю па родным краі арганізавалі для сябе гісторыкі-краяведы.

Комментарии к статье

К данной статье еще никто не оставил свой комментарий. Ваш комментарий может стать первым!

Оставить комментарий

Последние новости

Документы говорят!

В этом материале мне хочется рассказать историю семьи Бондаруков и событиями связанными с колхозным строительством в д. Деревная Антопольского района в ставшем уже далёком 1954г.

Поздравляем с днём 1-е Мая

В фондах нашего Военно-исторического музея им. Д. Удовикова хранится множество экспонатов. Среди них особое место занимают старые советских времён открытки. В связи с приближающимся праздником 1-е Мая вашему вниманию предлагаем некоторые из них.

Партизан Иван Лучко

В нашем военно-историческом музее им. Д. Удовикова собрано большое количество документов и воспоминаний участников партизанского движения и фронтовиков. На сайте музея с некоторыми из них можно познакомиться и попробовать понять, что побудило наших людей жертвовать жизнью ради свободы и независимости государства. Ведь самое ценное у человека это жизнь.

Забытое имя

Листая старые подшивки районной газеты «Запаветы Леніна» за 1968 г. случайно обнаружил материал, который рассказывал о погибшем партизане отряда им. Е. Макаревича - Анатолии Константиновиче Мельшине. Дело в том, что он досих пор остался не увековеченным.

Интересная находка

В марте месяце фонды нашего музея пополнились интересными экспонатами времён Великой Отечественной войны. Это были более 50 обломков самолёта Дуглас А-20. Передал их в наш музей краевед из д. Сварынь Владимир Капуза. По его словам он их собрал в лесу юго- восточнее д. Сварынь во время заготовки дров несколько лет тому назад и сохранил. Практически все детали имеют маркировку и номера. Надписи на английском языке.